De wiskundige en filosoof Spinoza en Mathenesse
Baruch Spinoza (1632-1677), een wiskundige en filosoof, behoort tot de belangrijkste filosofen van het rationalisme (durf te denken) en legde daarmee mede een basis voor de Verlichting in de 18e eeuw. Centrale thema’s in zijn denken zijn de rol en betekenis van vrijheid en tolerantie in het leven. Hij verdiende de kost als lenzenslijper en schreef enkele belangrijke boeken Tractatus Theologico-Politicus (1670) – een van de oudste geschriften die voor een vrije meningsuiting pleitte – en Ethica (1677). In dit laatste boek stelde hij dat het goede leven gebaseerd is op ware kennis van de werkelijkheid en inzicht in de goddelijke natuur. Uitgangspunt is de rede en goddelijke openbaringen nam Spinoza niet serieus. Een zeer gewaagd standpunt in de 17e eeuw.
Kaart van het Hoogheemraadschap van Schieland (Delft, 1611) door Floris Balthasar en Floris Balthasar van Berckenrode. Copyright: Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard te Rotterdam, INV. NO. 111,964, Blad 1.
De jonge Spinoza
Spinoza werd in 1632 in Amsterdam geboren en was de zoon van een koopman met Portugees-joodse wortels. Hij ging naar de Talmoedschool in Amsterdam en werd op 21 jarige leeftijd na het overlijden van zijn vader handelaar in tropisch fruit.
Verbannen
Door zijn ketterse , tegen het geloof in gaande opvattingen, werd Baruch verbannen uit de Joodse gemeenschap. Hij geloofde niet dat de Thora het onfeilbare woord van god was en bestreed daarmee het gezag en de macht van de opperrabbijn. Spinoza bepleitte een totale vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid, wat in de 17e eeuw uitzonderlijke was.
Spinoza op het Nederlandse 1000 gulden biljet.
De kost verdienen
Hij vertrok naar Rijnsburg in 1660 waar hij als lenzenslijper de kost verdiende o.a. voor de beroemde natuurkundige Christiaan Huygens en vele filosofen ontmoette . Spinoza verhuisde later naar Voorburg en Den Haag.
Op de vlucht naar Mathenesse
De pest waarde rond in Holland en diverse vrienden van hem stierven eraan. Spinoza ontvluchtte de zwarte dood en trok in de winter van 1664/1665 naar Oud Mathenesse waar hij enkele maanden in de Lange Boomgaart [“Langen Bogert” zie afbeelding voor referentie] doorbracht. Hier woonde een zwager van Simon Joosten de Vries, een van de beste vrienden van Spinoza. In briefwisselingen met vrienden en collega filosofen verwijst Spinoza hiernaar. De Schiedamse archivaris Aad van der Tang heeft hier onderzoek naar gedaan en in blad Sceyedam van mei 1984 hieraan een groot artikel gewijd. Voor meer informatie over dit onderzoek, klik hier.
De Dood
Door het inademen van glasstof dat vrijkwam bij het slijpen van lenzen, overleed Baruch op 44-jarige leeftijd. Na zijn dood werd Ethica gepubliceerd.
Baruch Spinoza. Bron: google.
Tekst door Annemarie Sour.