Opinie: de Huisartsenpraktijk van de Toekomst

Jan Galesloot is oprichter van huisartspraktijk Mozaïek en bestuurder van gezondheidscentrum Lijn 2 in de Afrikaanderwijk op Rotterdam Zuid. Een van de armere multi-etnische wijken in Rotterdam waar bewoners veel klachten hebben, zowel fysiek als mentaal, en vaak slecht Nederlands spreken. Hij heeft zijn sporen verdiend als tropenarts in Kameroen, als verpleeghuisarts, als medewerker aan de Universiteit van Maastricht en sinds 1983 als huisarts in de Afrikaanderwijk in Rotterdam. Door zijn brede scoop kijkt hij anders naar gezondheid dan menig collega.

Door Annemarie Sour

Chronische ziekte en het zakelijke succes van de gezondheidszorg
“Onze leefstijl met weinig bewegen, industriële voeding en veel stress veroorzaakt chronische ziekten”, concludeert huisarts Jan Galesloot. Hij somt het lijstje op met in de top 7: diabetes, hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten, reuma, kanker,  COPD en depressies. Galesloot: “Deze ziekten,  gecombineerd met de gevolgen van medische en farmaceutische overbehandeling zorgen voor een zeer actief medische bedrijfsleven en een uiterst succesvolle economische sector, waarin chronische ziekte aanvaard wordt als een gegevenheid.” De corona epidemie, die vooral kwetsbare mensen treft, zet hier het voetlicht op. In plaats van steeds meer medische zorg aanbieden, pleit Galesloot voor een terugkeer naar de basiszorg die de vitaliteit van mensen bevordert.

Meer vraag naar medische zorg in arme wijken
De Rotterdamse wijk waar Galesloot actief is kampen mensen met armoede, werkloosheid, sociale stress, schulden, overlast, onveiligheidsgevoelens, opvoedingsproblemen en beschikken vaak over te weinig vaardigheden om hiermee om te gaan. Op het spreekuur treft hij regelmatig uitgeputte mensen, die onder druk staan, bezig zijn met brandjes blussen en problemen proberen op te lossen binnen hun sociaal systeem of  gevechten moeten aangaan met calculerende werkgevers ,die slecht werk aanbieden voor een laag loon. Dat overkomt onze ‘nieuwe helden’, de schoonmakers, pakketbezorgers en orderpickers in internetmagazijnen. “Deze problemen en stress vertalen zich in extra zorgbehoeften, die in een arme wijk als de Afrikaanderwijk aanmerkelijk hoger ligt dan in de gemiddelde Nederlandse middenklasse wijk.”, aldus Galesloot
Hij en zijn collega’s zien het terug in het telefonisch spreekuur waar ze te maken hebben met angstige en boze bellers, die nog dezelfde dag persoonlijk geholpen willen worden en geen telefonisch advies accepteren.

Werken aan eigen genezing
“Dokter ik ben altijd moe”, is een veel gehoorde klacht in zijn praktijk. Zijn eerste reflex als huisarts is de medische analyse: ziekte, oorzaak, medicatie voorschrijven, onderzoeken laten verrichten, met als sluitstuk ziekenhuiszorg. Galesloot: “Dit heb ik zo geleerd, en zo is de opleiding nog steeds. Het moet anders, zowel de organisatie van de huisartsenpraktijk als de omgang met onze patiënten.“ Inmiddels zet hij er al enige jaren een andere aanpak tegenover: delen van consulten worden uitgevoerd door praktijkondersteuners en leefstijlcoaches, de patiënt denkt mee, sober omgaan met het voorschrijven van medicatie en interventies alleen wanneer het werkelijk zinvol is. Daarnaast neem hij veel ideeën over van voedingsexperts en andere pioniers op het gebied van natuurlijke gezondheid. Galesloot: “Die zijn in Nederland gemarginaliseerd, weggehoond, maar hebben volgens mij de toekomst.”

Voeding en bewegen
Dit betekent voor Jan Galsloot als huisarts een hele nieuwe rol, die meer lijkt op die van een gids of coach. “Mijn praktijkondersteuners geef ik in zowel het voor- als begeleidingstraject een actieve rol, en ik zet veel andere disciplines in, zoals psychologen, bewegingsdeskundigen, welzijnswerkers, mindfulness, circuits voor chronische pijnbehandeling door bewegen en beïnvloeding van iemands negatieve zelfbeeld. Voor chronische ziekten zoals diabetes, hartvaatziekte en depressie ben ik doorlopend op zoek naar natuurlijke methodes om de mensen te helpen.” Patiënt Saida die klaagt over grote vermoeidheid, schrijf hij in zijn nieuwe rol als huisarts geen medicatie meer voor, maar vraag door. Het blijkt dat ze recent ontslag kreeg wegens reorganisatie, slecht slaapt en veel koffie drinkt om wakker te blijven. Veel zin in koken heeft ze niet en ze koopt al maanden voornamelijk kant-en-klaarmaaltijden.
Samen met de praktijkbegeleider maken ze een zorgplan voor haar. Ze gaat aan de slag met een voedingsdagboek, krijgt kooklessen in het gezondheidscentrum, gaat meedoen met een bewegingsgroep onder leiding van een de praktijkbegeleiders en is deelnemer aan groepsbijeenkomsten over diabetes. Ze krijgt zo beter inzicht in haar ziekteproces, krijgt plezier om gezonder te eten en meer te bewegen en tijdens de groepswandelingen ontstaan diverse sociale contacten. Voor haar hoge cholesterol  en hoge bloedruk schrijft hij geen medicijnen voor. Dat daalt gestaag door haar veranderende leefstijl evenals haar gewicht.  Na enkele maanden voelt ze zich beter, heeft haar oude energieniveau terug en solliciteert volop naar een nieuwe baan.

Onderliggende probleem en ontmedicaliseren
Mensen komen met grote en kleine problemen en klachten in de huisartsenpraktijk waar vaak geen duidelijk medisch etiket op past.“Door klachten direct medisch te labelen verhinderen we als huisartsen dat mensen zelf hun probleem oplossen”, stelt Galesloot.  “Door vooraf een schifting te maken in wat het onderliggende probleem is, ont-medicaliseren we het consult.” De praktijkondersteuner voert het intakegesprek, maar is er sprake van een medische aandoening dan spring hij als supervisor bij en is deelnemer aan het gesprek met de patiënt.

“Mijn ondersteuners zijn zo kundig dat ik niet bij elk consult zou hoeven bijdragen, maar omwille van veiligheid en kwaliteitswaarborg kijk ik of een van mijn collega huisartsen altijd even mee. Deze aanpak leidt tot tevreden patiënten, minder medische zorgbehoeften, gemotiveerde  all-round praktijkondersteuners en tot vernieuwingen in de huisartsenpraktijk.“

Impact van schulden op gezondheid
De brede aanpak in deze huisartsenpraktijk met zo’n diverse populatie brengt boven tafel dat veel patiënten worstelen met problematische schulden. Galesloot: “Dit heeft grote impact op hun lichamelijke en geestelijke gezondheid.” Recent onderzoek van Platform 31 onderstreept de wisselwerking tussen financiële zorgen, slechte gezondheid en psychologische problemen. Reden voor deze huisartsenpraktijk in de Afrikaanderwijk om zich nu ook te richten op de aanpak van schulden van patiënten. Jan Galesloot: “Het is heel vaak de kern van hun lichamelijke en geestelijke klachten.”.

Praktijkondersteuner financieel
De huisarts zet nu ook de schuldencoach in, de praktijkondersteuner financieel, zodat patiënten sneller inzicht krijgen in hun kosten en hun inkomen. “Alleen al door dat inzicht krijgen mensen meer grip op hun situatie.” Door het ordenen van de schoenendoos met ongeopende rekeningen, door het maken van een Exelsheet met kosten en inkomen komen mensen  goed voorbereid bij de financiële coach van de gemeente Rotterdam en zo nodig de Kredietbank. “Een stressperiode die normaal 1½ tot twee jaar in beslag neemt kunnen we terugbrengen tot enkele maanden. Mensen krijgen een steunend bewind of kunnen daarna zelf aan de slag om hun financiële problemen op te lossen.  We staan met de aanpak van de problematische schulden aan het begin van een nieuwe fase voor onze huisartsenpraktijk waarbij medische zorg, leefstijl en welzijn hand in hand gaan.

Dit stuk is geschreven door Annemarie Sour Datum: 15 juli 2020. Foto: Laisa Maria.
Voor meer achtergrond bij dit artikel, zie ook de onderzoeken van Machteld Huber van het Louis Bolk Instituut.