Op zoek naar een nieuwe toekomst

De route van Thomasz

Door Annemarie Sour,  foto’s Sanne Donders

Thomasz Bazarnik (1969) is geboren en getogen nabij het merengebied in het noordoosten van Polen. De economische crisis in Polen brengt hem via Duitsland in Nederland. Na vele tijdelijke banen, verhuizend van zolder naar camping en van kamer naar kamer belandt hij in 2013 in Oud Mathenesse waar hij een huis vindt. Na een periode van uitbuiting en een nomadisch bestaan eindelijk een eigen plek in een buurt waar hij zich thuis voelt.

Opgroeien in het paradijs
Thomasz is geboren getogen in Oost-Polen in Olecko, een stadje met ca. 20.000 inwoners in een gebied met 2700 meren. Hij groeit op in de nabijheid van het vierlandenpunt: Rusland, Litouwen, Wit-Rusland en Polen. Het is er prachtig. De graslanden, bossen, wateren en vele fietspaden maken het tot een groene oase. Het lijkt er in de verte een beetje op Noord-Holland. Alleen is het uitzicht veel weidser, het gebied dunbevolkt en de architectuur van de woningen rijker gedecoreerd. 

Sporen van de geschiedenis
Thomasz is een immigrant in Nederland, maar de ouders van Thomasz zijn in Polen ook immigranten. De periode voorafgaand aan de Tweede wereldoorlog heeft in zijn familie sporen nagelaten. De familie van zijn vader is afkomstig uit het Duitse Brandenburg (Berlijn) en de familie van zijn moederskant komt oorspronkelijk uit Wit-Rusland.

Thomasz: “Met de opkomst van Nazi-Duitsland is mijn opa in 1929 verhuisd naar Polen. Hij was als Lutheraan boos op dit bewind en heeft het land waar zijn voorouders eeuwenlang woonden, achter zich gelaten.”

De familie van zijn moederskant woonde honderden jaren in Wit-Rusland tot ze door de politieke omwentelingen het land moesten verlaten naar elders.

“Het huis van mijn familie met 160 hectare grond en grote veestapel werd in beslag genomen door de communisten.”

De familie werd naar Kazachstan gestuurd, duizenden kilometers oostwaarts in een voor hen onbekende wereld. Thomasz: “Na een periode van vijf jaar gratis werken is mijn familie teruggekeerd naar Wit-Rusland dat was veranderd na WOII in Pools grondgebied.” Voor beide families, zowel van moeders- als vaderszijde, werd Polen het nieuwe vaderland.

Werken en leren 
Thomasz had als tiener geen idee wat hij wilde worden. De tuinbouwschool lag op 100 meter van zijn ouderlijk huis.  Achteraf zegt hij terugkijkend op zijn schoolkeuze: “Een school kiezen dichtbij huis is geen goede reden om gemotiveerd te studeren.” Na een jaar hield hij het voor gezien. Twee andere opleidingen volgden, maar geen van de studies boeide hem. Tijd om de handen uit de mouwen steken en te kiezen voor een combinatie van leren en werken. Een baan in de logistiek bevalt hem heel goed. Laden en lossen van grote vrachtwagens is echt zijn ding. Hij heeft het naar zijn zin tot het in Polen economisch slechter gaat. Collega’s vertrekken en een van hen gaat in Essen in een chocoladefabriek werken. Thomasz reist hem achterna op zoek naar een nieuwe toekomst. 

Tussenstop in Duitsland

Als 38-jarige Pools, Russisch en Duitssprekende immigrant reist hij naar het land van zijn voorvaderen, Duitsland, op zoek naar de chocoladefabriek. Thomasz: “Het zijn geen verfijnde bonbons, maar het is een fabriek die werkt voor discounters als Lidl en Aldi.”  Voor Thomasz is het een snoepwinkel. Zijn gewicht neemt snel toe en zijn tanden worden slechter. Tijd voor een andere baan. De schoonmaakbranche lonkt met goede verdiensten. Geen vloeren soppen, maar windmolens schoonmaken. Het is gevaarlijk werk voor 15,- euro per uur. Toch heeft Thomasz zijn leven in Duitsland aardig op de rails tot hij ziek wordt. Na een korte tijd is hij gelukkig beter verklaard door de arts en keert terug naar zijn werk. Daar krijgt hij uit het niets te horen dat hij is ontslagen. Het brengt hem ertoe om naar Nederland te gaan. 

Route naar Nederland

De Provincie Gelderland is Thomasz eerste kennismaking met Nederland. Hij belandt er net over de Duitse grens bij Essen, en komt in plaats van de chocoladefabriek terecht bij een boer. Thomasz wil verkennen hoe Nederlanders omgaan met Poolse immigranten. Het valt hem op dat de Nederlanders prettiger in de omgang zijn dan de Duitsers.

“In West-Duitsland hangt er nog een sfeer dat ze moeten betalen voor de Oost-Duitsers. Dat werkt door in de verhoudingen. Nederlanders zijn meer open en geïnteresseerd in de Poolse cultuur. Ze stellen vragen en willen dingen weten. Dan voel je je meer geaccepteerd.”

Betalen om te mogen werken
Na deze eerste positieve ervaring met Nederland gaat hij in 2008 terug naar Polen. Een klein jaar later reist hij naar Noord-Limburg om paprika’s en champignons te plukken tegen een tarief van 6 euro per uur. Thomasz: “We woonden met zestien mensen op een zolder met twee koelkasten en twee wc’s. Er was van alles te weinig.” Hij voelt zich zeer onprettig op de overvolle zolder en verhuist naar een camping in de buurt. Na een maand werken merkt hij dat hij nog geen cent heeft verdiend.

“Voor eten, wonen en transport moest ik de Poolse leidinggevende betalen. Mijn inkomen ging naar hem, hij heeft van mij gestolen!”

Bestemming onbekend

Thomasz is kwaad over dit onrecht en vertrekt onmiddellijk. Hij heeft nog geen idee waar heen. Op een nabijgelegen parkeerplaats ontdekt hij een busje met Poolse mensen. Thomasz “Ik vroeg of ze werk voor me hadden. Iemand kwam niet opdagen en ik had geluk: ik kon zijn plaats innemen. Hij heeft alleen een tasje met kleding bij zich als hij instapt. De reis met onbekende bestemming eindigt in Schiedam.

Gedwongen illegaliteit

Van de Limburgse parkeerplaats naar Schiedam waar hij eindigt in een klein woninkje woont Thomasz samen met een aantal voor hem onbekende arbeidsmigranten. Hij werkt twee tot drie dagen per week voor kost en inwoning en de rest van het loon is voor hem. Lang kan hij er niet wonen. Na een inval in de woning stopt het uitzendbureau met het bemiddelen van arbeidsmigranten. Thomasz belandt bij een andere uitzender en gaat als inpakker bij de Greenery aan de slag. Hij krijgt een andere tijdelijke (deel)woning toegewezen. Voor huur, transport, kleding en schoenen moet hij ook hier betalen. Thomasz: “Zo bleef er weer weinig geld over om te sparen.” 

Fietsen om te sparen

Om toch te kunnen sparen koopt hij een fiets en rijdt dagelijks heen weer naar zijn werk tussen Schiedam en Bleiswijk. Dat scheelt transportkosten. Het verhuizen van de ene illegale woning naar de andere met continue andere mensen begint na jaren zijn tol te eisen.

“Tussen 2008 en 2013 veranderde ik om de zes maanden van adres. Ik werd zo moe van dit alles.”

Mazzel

De vraag is hoe hij uit de illegaliteit kan stappen en een eigen woning kan regelen. Het is na vijf jaar Nederland voor hem nog steeds een groot vraagteken hoe het systeem werkt. Het geluk is met hem als hij in 2013 op het Lentefeest in Oud-Mathenesse terechtkomt en Ewelina tegen het lijf loopt. Een jonge vrouw die Pools spreekt en werkt voor de gemeente. Hij vertelt haar op zoek te zijn naar een eigen huis met tuin. Ze helpt hem uit de droom. “Voor een huurhuis met tuin stond ik minstens negen jaar op de wachtlijst, vertelde ze me.” Ze adviseert hem dat het realistischer is om te kiezen voor een bovenwoning. Thomasz: “De woning die werd aangeboden was een 3-kamerwoning van 56 m2 op de 3e verdieping in de Schepenbuurt. Ik had geluk. Dankzij het lotingssysteem kreeg ik de woning.” 

Speelparadijs
Hij woont nu al jaren met veel plezier in de Schepenbuurt. Zijn portiek met Bulgaarse, Poolse, Portugese, Surinaamse en Nederlandse families is een afspiegeling van de wereld in het klein. Zijn Nederlandse buurman heeft samen met hem en de andere buren de verwaarloosde binnentuin grotendeels schoongemaakt en van dode bomen en struikgewas ontdaan. Er is nu een speelparadijs voor teruggekomen met opblaaszwembad, schommels, trampoline, sportveld en BBQ. Thomas is er blij mee.

Zekerheid
Na vele jaren werken bij tuinders in het Westland en de Greenery in Bleiswijk heeft hij inmiddels een andere baan gevonden. Hij is nu aan de slag bij Schmidt Zeevis op iets meer dan 5 minuten fietsen van zijn huis.  Met een vast contract op zak en een eigen huurhuis heeft hij zijn leven in Nederland stabiliteit gekregen. De vele activiteiten afgelopen jaren in buurthuis in de Put zorgen ervoor dat Thomasz zich snel in de wijk thuis voelt. De Nederlandse taallessen zijn voor hem belangrijk, maar ook de dansavonden en de contacten met de wijkconciërge.
Nieuwe thuis
Mijn ouders zijn overleden en mijn zus woont in Zweden. Mijn nieuwe thuis is hier waar ik nu ben.

“Voor mijn ouders was Polen het nieuwe vaderland. Voor mij is dat Oud Mathenesse.”

Wonen, werken, gezondheid, samenleven met al die verschillende nationaliteiten en dan samen leuke dingen doen. Dat is volgens mij de kern van een fijn leven.